اشتغال بانوان و نقش زن در انسجام اسلامى(2)س

حديث، مادر امام حسن عسکري(ع)

(حديثه، حربيه ، سليل و سوسن) مادر امام حسن عسکرى (ع) از جمله مادران ائمه اطهار بود که نقش اساسى ومهمى در جريانات سياسى - اجتماعى پس از شهادت امام(ع) داشت.
يکى ديگر از نقش‌هاى سياسى - اجتماعى و تاثيرگذار حديث پس از شهادت امام(ع) تدبير ويژه او در مورد ادعاى حمل يکى از کنيزان است.
به‌طور خلاصه مى‌توان گفت: وجود شيعيان متحير وسرگشته پس از امام که به علت مسائل امنيتى بسيارى از آ‌نان از تولد فرزند امام آگاه نبودند دستگاه خلافت و حرص براى يافتن مهدى موعود (ع) و وجود جعفر حريص و آزمند انگيزه‌اى شد براى حديث ( يا صقيل يا هردو) که با ادعاى باردارى کنيز از امام (ع) هم فرصتى به شيعيان دهند تا اطلاع‌رسانى صحيح نيست به امام بعدى صورت گيرد و هم ذهن دستگاه حکومت را منحرف کنند وهم جعفر را براى مدتى ساکت گردانند تا دراين فرصت بتواند امام(ع) را حفظ کرده آ‌رامش نسبى در بيت امامت ايجاد کنند.
از مطالب پيش گفته مى‌توان دريافت که مادران ائمه اطهار (ع) در طول تاريخ نقش‌هاى سياسى - اجتماعى مهمى داشته‌اند و در کنار وظيفه اوليه خويش - يعنى نقش مادرى و همسرى - درامور اجتماعى و سياسى نيز شرکت داشته‌اند . البته بسيارى از نقل‌هاى مربوط به اين بانوان تاثيرگذار اکنون در دست نيست و تنها با اشارات باقيمانده در منابع دست اول مى‌توان به تبيين اين نقش‌ها پرداخت. در يک نگاه کلى مادران ائمه اطهار(ع) به دو بخش عرب وغيرعرب و يا دو بخش حره( آزاده) و کنيز تقسيم مى‌شوند که هر يک درجايگاه ويژه خود نقش‌آفرينى داشته‌اند.
از ميان مادران عرب و حره نقش سياسى - اجتماعى فاطمه زهرا(س) و فاطمه بنت‌اسد پررنگ وقابل بحث است و در ميان مادران کنيز نقش حميده مصفاه و حديث مادر امام حسن‌عسکري(ع) در مسائل سياسي- اجتماعى بسيار قابل بحث و بررسى است هر چند ديگر مادران هم تاثيرگذارى فراوانى در موقعيت زمانى خويش داشته‌اند .
بعد از دقت نظر در موضوع مادران امامان شيعه و نقش‌هاى سياسي- اجتماعى آن گراميان، مجال تحقيق و بررسى پيرامون اسلام در خصوص نقش جنسيت در اشتغال، مى‌باشد چه اينکه دين اسلام کاملترين دين است و براى جزئى‌‌ترين امور تا کلى‌ترين آنها قانون و برنامه دارد و از آن جهت که زنان تقريبا نيمى از افراد اجتماع را تشکيل مى‌دهند از رب حکيم ممتنع است قانونى متقن براى اين قشر عظيم تشريع نفرموده باشد لذا بسيار بايسته است مبحث اشتغال زنان از ديدگاه قرآن و سنت و برخى نظريه‌پردازان مکتب اسلام مورد توجه قرار گيرد.

نقش جنسيت در اشتغال و ديگاه اسلام در اين باره

يکى از مسائل اساسى در انتخاب شغل، عبارت از احراز شرايط متناسب با شغل مورد نظر مى‌باشد. هر داوطلب شغلى درنزد ما حائز شرايط شغل نمى‌باشد بدين منظور لازم است قبل از تصدى شغل، ويژگى‌هاى داوطلب مورد رسيدگى قرار گيرد تا روشن شود آيا تناسبى با شغل مورد نظر دارد يا نه؟ در اينجاست که بحث جنسيت، جايگاه مهم خود را پيدا مى‌کند. مرد و يا زن بودن مى‌تواند به صورت مستقيم و يا غير مستقيم، انتخاب را تحت تاثير قرار دهد.
علاوه بر برخى ويژگى‌هاى شغلى که اقتضاء مى‌کند به تناسب آن منحصرا مرد يا زن انتخاب شوند، برخى عوامل فرهنگى نيز در اين مقوله، بى‌تاثير نيست فرهنگ‌ها با توجه به ارزش‌گذارى‌‌هاى متفاوتى که نسبت به شخصيت زن دارند در باب اشتغال زنان هم داراى برداشت‌هاى متفاوتى مى‌باشند. آن ديدگاه فرهنگى که زن را موجودى هم طراز مرد از لحاظ توان جسمى و روحى مى‌داند و زمينه را براى تصدى هر شغلى از سوى زنان هموار مى‌بيند گرچه ممکن است از حيث نظرى خصوصا در کشورهاى توسعه يافته طرفداران زيادى داشته باشد ولى شواهد نشان دهنده اين واقعيت است که در مقام عمل چندان مورد استقبال قرار نگرفته است به‌عنوان مثال در آلمان از ميان زنان و دختران 15 تا 60 ساله شاغل که حدود 40 درصد از نيروى کار در اين کشور را تشکيل مى‌دهند بيش از 70 درصد آنها در رده‌هاى پايين اشتغال قرار دارند و اغلب در زمينه مشاغل خدماتى به کار مشغولند.و نيز در قانون مدنى برخى از کشورهاى اروپايى مانند فرانسه که جزء کامل‌ترين قوانين اروپايى است اداره کليه اموال زن (اعم از اينکه قبل از پيمان زناشويى تحصيل شده يا پس از آن) به مرد محول گرديده است.
در مقابل اين ديدگاه نگرش ديگرى است که اساسا براى زن هيچ گونه حقوق طبيعى قائل نمى‌باشد و او را صرفا ابزارى براى تمتع هر چه بيشتر مى‌پندارد. منزلت زن را در استمتاعات جنسى مى‌يابد و حقى براى او در مسئوليت پذيرى و شرکت در فعاليت‌هاى اجتماعى و انتخاب راى متصور نيست.
اين نگرش برخلاف اولى گرچه از لحاظ نظرى از طرفداران صاحب‌نظران برخوردار نمى‌باشد اما در مقام عمل برخورد با زنان در برخى از کشورها نشان دهنده وجود رسوباتى از اين نوع نگرش در فرهنگ عملى آنها مى‌باشد به نظر مى‌رسد اين دو ديدگاه نسبت به زن نگرش واقع بينانه‌اى ندارند و هر دو در جهت افراط و تفريط طى مسير مى‌کنند. اما ديدگاه اسلام با نگرش واقع‌بينانه به زن، نه تفاوت‌هاى اساسى او را با مرد منکر مى‌گردد و نه با سلب حقوق انسانى او را در کنار ساير اشياء و موجودات زنده غير انسانى قرار مى‌دهد.